Een beschermd stads- of dorpsgezicht wordt aangewezen door de rijksoverheid. Momenteel zijn zo'n 400 stads- en dorpsgezichten beschermd. Dit zijn bijna allemaal historische kernen in Nederland. Hieraan kunnen er nog een aantal worden toegevoegd.
In één stad kunnen ook meerdere beschermde gezichten liggen. Niet alle panden binnen een beschermd stads- of dorpsgezicht zijn monumentaal.
