De dorpen van de gemeente Zeist

Gemeente Zeist bestaat uit Zeist en de dorpen Den Dolder, Bosch en Duin, Huis ter Heide en Austerlitz. De verschillende woongebieden hebben een rijke historie met veel unieke monumenten en een unieke identiteit.
Ook is de oorspronkelijke sfeer terug te vinden in de prachtige buitenverblijven van rijke kooplieden uit het begin van de 19e eeuw. Gemeente Zeist is bosrijk en heeft een omvangrijk grondgebied van maar liefst 50 km2. Doordat een groot deel van de natuurgebieden is overgedragen aan het Utrechts Landschap (Panbos, Zeisterbosch), is het groene karakter van de gemeente Zeist gewaarborgd. Vanwege de vestiging van het Slot Zeist wordt de gemeente ook wel de Slotstad genoemd.

Geen duiventil maar een bijenkorf

Zeist heeft ruim 60.000 inwoners en is daarmee van de provincie de vijfde gemeente in grootte. De meeste mensen denken dat Zeist een forensengemeente is maar in feite is het aantal arbeidsplaatsen (36.000) veel groter dan de beroepsbevolking (24.000). Het een en ander betekent dat Zeist dagelijks 12.000 mensen van buiten aantrekt die in Zeist komen werken. Daarnaast is de bevolking van Zeist gekenmerkt door een groot aantal mensen die in instellingen verblijven. Dit zijn er bijna 4.000, hetgeen betekent dat de zorgsector in de werkgelegenheid sterk is vertegenwoordigd. Zeker twee personeelsleden per verzorgde, leidt tot circa 7000 arbeidsplaatsen in de zorgverlening. Daarnaast is de zakelijke dienstverlening in Zeist sterk vertegenwoordigd.

Zeist als regionaal centrum

Zeist vormt het regionale centrum van de Heuvelrug en dit komt vooral tot uitdrukking in een goed voorzien winkelapparaat en een ruime keuze aan onderwijsmogelijkheden voor wat betreft middelbaar onderwijs. Veel gezindten zijn vertegenwoordigd.

Structuur van Zeist product van ontstaansgeschiedenis

Ruimtelijk gezien is Zeist gelegen op de overgang tussen de Utrechtse Heuvelrug (hoog en droog) en de Kromme Rijngebied (laag en nat) en de oorspronkelijke nederzetting. Zeist is op deze overgang ontstaan nog voor 838. Er waren destijds ongeveer 70 buitenplaatsen, de meeste waren gelegen op de overgang tussen zand en klei. Karakteristiek voor Zeist is verder de aanwezigheid van een aantal ridderhofsteden bij doorwaadbare plaatsen in de voormalige loop van de Zeister Rijn (nu Kromme Rijn). Sommige van deze ridderhofsteden zijn in de achttiende eeuw verdwenen of tot lustslot omgetoverd. Een voorbeeld daarvan is Het Slot Zeist dat een Versailles-achtige aanleg heeft gekregen. 

Groene raamwerken kenmerkend voor Zeist

In de loop van de geschiedenis zijn langs de zogenaamde groene raamwerken in verschillende perioden kenmerkende buurten en wijken ontstaan waarvan sommige op de plek van voormalige of nog aanwezige buitenplaatsen. Op het grondgebied van Zeist bevindt zich een aantal GOK-instellingen waarbij GOK staat voor Gestichte Oorden en Kampementen. Dit zijn instituten die vanaf het begin van de negentiende eeuw hebben gediend als kampementen (vliegbasis Soesterberg). Ook zijn instellings- en conferentieoorden in het buitengebied van Zeist te vinden en tenslotte een aantal inrichtingen voor de geestelijke gezondheidszorg. In tegenstelling tot veel andere gemeenten is er in Zeist geen oude stadskern die wordt omringd door een negentiende- en twintigste-eeuwse schil. Omringt door weer agrarische buitengebied, is Zeist opgebouwd uit een vijftal groene raamwerken waarvan de Slotas de Stichste Lustwarande en de Amersfoortseweg (waaraan ook Abrona is gelegen) beeldbepalende voorbeelden zijn.

Zeist zetel van nationale en internationale instituten

De gemeente is zetel van een aantal vooraanstaande landelijk en internationaal opererende instellingen, waarbij het Wereld Natuur Fonds, de KNVB, de Triodosbank, PGGM en de Vogelbescherming Nederland als voorbeeld kunnen dienen.

Achterlandverbindingen

Kenmerkend voor Zeist is dat de gemeente in oost-west richting wordt doorsneden door twee achterlandverbindingen over het spoor (Utrecht-Amersfoort, Utrecht-Arnhem) en twee over de weg (A28 en A12).

Balansgebied bij uitstek

Het algemene groene karakter van Zeist kan worden getypeerd door de uitdrukking "Zeist is een plaats waar de straten lanen zijn". Het één en ander betekent dat ook voor de toekomstige ontwikkeling een intensivering van het stedelijk gebied altijd gepaard gaat met het versterken van het groene karakter. Een strikte scheiding tussen groen en rood wordt niet nagestreefd. Zeist ontleent zijn karakter immers aan de symbiose van rood en groen. Zeist is wat dat betreft een schoolvoorbeeld van een gemeente waarin de balans tussen rood en groen als het ware als handelsmerk kan worden gezien.

Elders op deze site vindt u informatie over de historie van Zeist.

Op de foto: de achterzijde van Slot Zeist.