Den Dolder

Lees hieronder een korte geschiedenis over Den Dolder,

of ga direct naar het overzicht met Projecten in Den Dolder.

Den Dolder ligt in de gemeente Zeist en heeft ongeveer 4.000 inwoners. Het dorp is gelegen op de bosrijke Utrechtse Heuvelrug. Den Dolder heeft een station aan de spoorlijn Utrecht-Amersfoort. Het dorp ligt direct ten oosten van Bilthoven en iets ten noorden van Huis ter Heide en Bosch en Duin.

Uitspanning Den Dolder

Dolder betekent 'laagte' en deze naam slaat op het lager gelegen veengebied vlakbij het huidige Den Dolder. De naam duikt al op in documenten van 1239. Het heidegebied was oorspronkelijk bezit van het Vrouwenklooster van Benedictinessen dat in De Bilt stond. Zij ontgonnen de woeste gronden, staken turf en verkochten die. Van 1765 tot ongeveer 1835 stond er bij het huidige Prins Hendrikoord een uitspanning met de naam 'Den Dolder'. In 1860 werd gestart met zowel de aanleg van de Dolderseweg als de spoorlijn Utrecht - Amersfoort. Deze werd in 1864 werd geopend. Vlakbij de kruising van de weg met de spoorlijn, werd het eerste huis gebouwd; het tolhuis van de familie Fox.

Tot aan het begin van de 20^e eeuw was Den Dolder een uitgestrekt heidegebied, zonder bewoning. Vanaf de kale, vrijwel boomloze heide met stuifduinen waren zowel de Dom van Utrecht als de Lange Jan van Amersfoort te zien. Vanaf 1902 kwam het dorp tot ontwikkeling. Dat jaar bouwde directeur Christoph Pleines zeepfabriek ‘De Duif’ aan de spoorlijn Utrecht-Amersfoort. Pleines zorgde niet alleen voor werk en arbeiderswoningen, maar liet ook een postkantoor, een boerderij, een school en begraafplaats 'Het Stille Hofje' bouwen. Ook zorgde Pleines er voor dat in de fabriek een ruimte beschikbaar was, inclusief harmonium en preekstoel, waar op zondag protestantse kerkdiensten gehouden werden. De eerste kerkdienst in de ‘Ketelhuiskerk’ werd op 15 maart 1903 gehouden. De geschiedenis van 'Het Stille Hofje' is uitgebreid beschreven door gemeentearchivaris Pierre Rhoen van de gemeente Zeist.

Duivenhorst

Een poging van Pleines om ‘zijn’ dorp 'Duivenhorst' te noemen naar zijn fabriek 'De Duif' is door de gemeenteraad verworpen met zeven tegen zes stemmen. Op 8 januari 1912 berichtte de katholieke krant 'Het Centrum' dat de naam van de stopplaats Dolderseweg met ingang van mei van dat jaar zou worden veranderd in 'Den Dolder'. Met de nieuwe naam kon Pleines blijkbaar goed leven of hij was een pragmaticus, want zijn villa aan de Dolderseweg, op nummer 33, gaf hij de naam ‘Den Dolder’ (1917). Zo markeerde hij met deze naam op zijn huis het centrum van ‘zijn’ dorp. Te vergelijken met het gemeentehuis in het centrum in andere plaatsen. Later werd de voormalige directeurswoning in de volksmond 'Villa Pleines' genoemd.

Ook de Willem Arntsz stichting is van grote invloed geweest op de ontwikkeling van Den Dolder. In 1905 kocht de stichting grond van het landgoed 'Ewijckshoeve' om een buitencomplex voor opvang van geesteszieken te bouwen. De heersende opvatting was dat “een meer doeltreffende genezing van lijders aan krankzinnigheid gevonden kon worden door een verpleging te midden van rust en schoonheid der vrije natuur”. Zo ontstonden er begin 1900 twee gemeenschappen met winkeltjes en huizen; de gemeenschap rond de zeepfabriek en de gemeenschap op het Willem Arntsz-terrein.

In en rond Den Dolder bevinden zich nog steeds enkele psychiatrische instellingen en instellingen voor mensen met een verstandelijk handicap. Ook is Den Dolder bekend vanwege de justitiële jeugdinrichting 'Den Engh'.

Links

Hieronder een overzicht van websites met bezienswaardigheden en lokale verenigingen.

• Stichting 'Het Stille Hofje' 
• Toneelvereniging 'Onder Ons' 
• Sportvereniging DOSC 
• Speeltuin de Dolderse Torteltuin 
• Historische vereniging Den Dolder 
• Belangenvereniging Den Dolder (BDD)
• Projecten in Den Dolder (elders op de gemeentesite)