Eenzaamheid

Onderstaande 5 pijlers zijn de start van de lokale aanpak tegen eenzaamheid. Met deze pijlers richten lokale partijen een duurzame aanpak in waarin iedereen verantwoordelijkheid neemt.

1. We zorgen voor bestuurlijke betrokkenheid 

• Tijdens de Maaltijd van Zeist was eenzaamheid een veel besproken onderwerp. De gemeenteraad heeft het thema een prominente plek gegeven in het uitvoeringsprogramma.
• We vinden het belangrijk dat ook andere organisaties bestrijding van eenzaamheid speerpunt maken in hun beleid.

2. We maken een sterk netwerk

• Eenzaamheid aanpakken kan alleen in netwerkverband. Daarom kijken we naar welke partijen er al zijn in Zeist, maar we maken ook nieuwe en slimme verbindingen om samen verder te komen. We betrekken daar ook het bedrijfsleven en de lokale ondernemers bij.
• Aansluiting bij het netwerk kan door ondertekening van het Manifest ‘Zeist tegen Eenzaamheid’.

3. Betrek mensen, eenzamen zelf

• Om goed aan te sluiten bij de doelgroep gaan we mensen die eenzaam zijn betrekken. En ook de omgeving, zoals de familie en buurtbewoners.
• In samenwerking met de stichting Ondersteuning Zorg en Welzijn (SOZW) en de stichting Van Tellingen Pul roepen we inwoners op om zelf met voorstellen te komen om eenzaamheid te doorbreken. Hoe dit werkt? Op korte termijn wordt dit bekend gemaakt op deze website.

4. Werken aan een duurzame aanpak

• We richten ons op alle leeftijden, met een verschillende aanpak voor jongeren en ouderen.
• We houden rekening met de verschillende typen van eenzaamheid.
• Alle bestaande activiteiten ten aanzien van eenzaamheid worden in beeld gebracht.
• We maken gebruik van het bestaande aanbod en activiteiten, maar kijken daarbij naar wat echt werkt om eenzaamheid te doorbreken.
• Begin 2020 (onder voorbehoud besluitvorming) wordt een (digitaal) signaalpunt eenzaamheid ingericht waar signalen bij elkaar gebracht kunnen worden. Het kan ingezet worden door zowel burgers, ondernemers, vrijwilligers als professionals. Op korte termijn wordt dit bekend gemaakt op deze website.
• Welzijn speelt een belangrijke rol bij het oppakken van de signalen. De werkwijze is vraaggericht en gebaseerd op maatwerk.
• Vanuit de gemeente ondersteunen we de opstart van telefooncirkels om ervoor te zorgen dat mensen iedere dag even contact met elkaar hebben. Vooral voor alleenwonenden is dit een uitkomst. Voor meer informatie op de website van Humanitas.
• We brengen trainingen onder de aandacht om eenzaamheid te erkennen en herkennen.

5. Monitoring en evaluatie

• Samen met de GGD maken we een plan voor monitoring en evaluatie.
• Gedragsinzichten helpen ons beleid en uitvoering effectief te laten zijn.

Eenzaamheid kan ons allemaal overkomen, van jong tot oud. Daar moeten we samen wat aan doen!

De gemeente Zeist wil de ontwikkeling van eenzaamheid doorbreken door met veel partners eenzaamheid eerder te zien en hier acties op ondernemen. De gemeente roept organisaties op om zich aan te sluiten bij de Zeister samenwerking tegen eenzaamheid. Deze samenwerking vormt het middelpunt van de aanpak tegen eenzaamheid. U kunt zich aansluiten bij de samenwerking door ondertekening van het manifest.

Manifest Zeist tegen eenzaamheid

Ook in Zeist zijn te veel mensen eenzaam. Organisaties en inwoners moeten eenzaamheid signaleren, bespreekbaar maken en bestrijden. Dit doen we op de werkvloer, in de buurtverenigingen, in de kerk, in de sportkantine, met de buren en met uw klanten/cliënten.

In Zeist maken we samen een vuist tegen eenzaamheid! In Zeist:

• heeft elke organisatie Eenzaamheid als speerpunt in zijn beleid.
• heeft elke organisatie een lokale aandachtsfunctionaris eenzaamheid.
• worden signalen van eenzaamheid altijd besproken.
• lossen wij eenzaamheid op door verbinding te zoeken binnen de bestaande activiteiten en organisaties.
• levert iedere organisatie een zichtbare bijdrage aan de bestrijding van eenzaamheid.

Onderteken manifest

Eenzaamheid is een thema waar veel aandacht voor is in deze tijd. Veel organisaties hebben een aanbod op dit thema, maar het ontbreekt ons aan een totaaloverzicht. Door middel van deze vragenlijst willen we inventariseren welke initiatieven, projecten en activiteiten er in Zeist lopen om eenzaamheid tegen te gaan.

We verwerken de input van het aanbod in een toegankelijk overzicht, op papier en digitaal. Alvast bedankt voor het invullen. We gaan er vanuit dat u er geen bezwaar tegen heeft dat uw gegevens in een overzicht worden vermeld (digitaal of papier).

Activiteit tegen eenzaamheid doorgeven

Op 3 oktober 2019 is de aanpak tegen eenzaamheid van start gegaan met een symposium over eenzaamheid. Meer dan 100 deelnemers van diverse organisaties luisterden op een mooie locatie bij PGGM in Zeist naar bijdragen van experts op dit gebied. Hieronder vindt u een samenvatting.

Presentatie RIVM

Dr. Carolien van den Brink van Het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) presenteerde de Volksgezondheid Toekomst Verkenning (VTV). Dit schetst een beeld hoe Nederland en in 2040 uit ziet.

De positieve boodschap is dat we steeds ouder worden, en in goede gezondheid. De trend van de landelijke vergrijzing is wel al zichtbaar. Het aantal 65-plussers stijgt (55%) van 3,1 miljoen in 2015 naar 4,8 miljoen in 2040. Het aantal 90-plussers stijgt (191%) van 117.000 in 2015 naar 340.000 in 2040. Het aantal alleen wonende 65-plussers stijgt (88%) van 920.000 in 2015 naar 1,73 miljoen in 2040.

Voor de gemeente Zeist geldt specifiek dat de vergrijzing sneller gaat dan in de rest van de GGD regio Utrecht. Dit heeft gevolgen voor de volksgezondheid, o.a. meer mensen met gezondheidsaandoeningen en een toename van eenzaamheid. Het aantal (beschikbare) mantelzorgers neemt af.

In Zeist voelen de meeste mensen zich eenzaam in Zeist-West en Zeist-Noord (Vollenhove). Het RIVM adviseert een integrale en persoonsgerichte aanpak.

Presentatie Universiteit voor Humanistiek

Prof. Dr. Anja Machielse gaf een presentatie over eenzaamheid onder ouderen. Zij schetst dat eenzaamheid eigen is aan ons bestaan. Om eenzaamheid te doorbreken moeten we ons verbinden met anderen. Een belangrijke sociale behoefte is het maken van contact. Mensen hebben behoefte aan zorg, liefde, hechting, veiligheid en nabijheid. Het is ook belangrijk om te integreren en erbij te horen. Ook waardering, zelfrespect en sociale steun zijn van belang.

Anja Machielse onderscheidt drie vormen van eenzaamheid: sociale, emotionele en existentiële eenzaamheid. Eenzaamheid komt ook bij adolescenten voor, en stijgt duidelijk bij het ouder worden.

Er zijn verschillende oorzaken voor eenzaamheid te benoemen. Maatschappelijke factoren (zoals individualisering en globalisering), persoonlijke factoren (zoals gezondheidsproblemen, sociaaleconomische factoren, niet westerse achtergrond, mantelzorg en woonsituatie). Ook life-events kunnen een oorzaak zijn van eenzaamheid.

Eenzaamheid kan leiden tot (ernstige) gezondheidsklachten: psychische klachten, fysieke klachten, geringe participatie en terugtrekgedrag.

Eenzaamheid is lastig te zien; het gaat vaak om stille problematiek. Daarnaast gaat het vaak gepaard met gevoelens van schaamte en taboe. Mensen ervaren onvermogen er is vaak sprake van negatieve gedachten/ beeldvorming.

Voor de aanpak van eenzaamheid bestaan geen standaard oplossingen; maatwerk is vereist. Is de eenzaamheid situationeel of structureel? Hoe is het met de motivatie gesteld? Over welke competenties beschikken mensen?

Interventies kunnen liggen in het bieden van mogelijkheden voor ontmoeting en activering. Extra ondersteuning is nodig bij emotionele en existentiële eenzaamheid. ‘Empowerment’ kan individueel of groepsgewijs.

Presentatie KU Leuven

Dr. Marlies Maes gaf een presentatie over eenzaamheid onder jongeren. Hoeveel eenzame jongeren er precies zijn is niet geheel duidelijk. Marlies Maes geeft aan dat zij in onderzoeken vaak schattingen tegenkomt waarbij tussen de 20 en 40 procent van de jongeren zich eenzaam lijkt te voelen. Betekent dat we ons om al die jongeren ernstig zorgen moeten maken? Zij denkt van niet. Er is namelijk een heel belangrijk onderscheid tussen tijdelijke en chronische eenzaamheid.

Voor tijdelijke eenzaamheid geldt dat dit vrij normaal is en niet iets is om je direct zorgen om te maken. Gevoelens van eenzaamheid komen vaak voor na een specifieke gebeurtenis, bijvoorbeeld wanneer je een dierbare verliest, een vriendschap of relatie verbroken wordt, wanneer je verhuist, of wanneer je bijvoorbeeld verandert van school. Maar voor sommigen is de eenzaamheid niet tijdelijk en ook niet meer gelinkt aan een specifieke gebeurtenis. Dan spreken we van chronische eenzaamheid en dan is het wel een probleem.

Eenzaamheid onder jongeren staat vaak niet op zich, maar hangt vaak samen met tal van andere problemen (o.a. minder naar school, lage cijfers, schooluitval) die elkaar vaak ook nog eens versterken. Ook wordt eenzaamheid vaak gelinkt aan onze mentale gezondheid. Eenzame mensen hebben bijvoorbeeld een lagere zelfwaardering, ervaren vaker angst, hebben depressieve symptomen en hebben vaker zelfmoord gedachten dan jongeren die zich niet eenzaam voelen. Tot slot wordt eenzaamheid ook wel gelinkt aan onze fysieke gezondheid. Eenzame jongeren hebben bijvoorbeeld meer slaap problemen, rapporteren meer lichamelijke klachten zoals hoofdpijn en gaan vaker naar de dokter.

Eenzaamheid onder jongeren kent diverse oorzaken als gevolg van levensgebeurtenissen (o.a. schoolverandering, relatiebreuk, overlijden), lagere sociale vaardigheden en negatieve denkbeelden.

Bij de aanpak van eenzaamheid is het goed om zowel in te zetten op preventie als interventies. Veel van die interventieprogramma’s zijn in te delen in drie categorieën:

1. uitbreiden sociaal contact,
2. trainen sociale vaardigheden en
3. het ombuigen van negatieve zelfbeelden.

De grootste effecten in wetenschappelijk onderzoek werden gevonden voor cognitieve gedragstherapie. Dit is in lijn met de grote rol die die negatieve cognities spelen in het ontstaan en in stand houden van eenzaamheid.

Presentatie Nederland Zorgt voor Elkaar

Jan Smelik gaf een presentatie over de rol van de burgers bij het tegengaan van eenzaamheid. Hij startte met een historisch perspectief om de ontwikkeling van burgerschap (gemeenschapskracht, burgerzin, samenredzaamheid) weer te geven. De rode draad die door de geschiedenis loopt, tot op de dag van vandaag, zijn actieve burgers die het ondanks alle verschillen samen willen bolwerken.

Nederland Zorgt voor Elkaar kent ca. 800 initiatieven in 16 regionale netwerken. Het gaat hierbij om actieve bewoners die verantwoordelijkheid durven nemen. De bewonersinitiatieven houden zich bezig met welzijn en zorg tot wonen en integratie. Die beweging staat voor nabijheid, betrokkenheid/vertrouwen en eigenaarschap/zeggenschap vanuit de gemeenschap.

Austerlitz Zorgt is een prachtig voorbeeld van een burgerinitiatief in de gemeente Zeist. Door dit initiatief kunnen alle inwoners in het eigen dorp terecht voor zorg-en welzijnsvoorzieningen. Die voorzieningen worden georganiseerd door en in het dorp. Dankzij die voorzieningen weet iedereen zich heel lang te redden en kunnen mensen heel lang in het dorp blijven wonen. Meer informatie is te vinden op www.austerlitzzorgt.nl.

Austerlitz Zorgt is niet specifiek opgericht voor eenzaamheidsbestrijding, maar het effect is wel minder eenzaamheid. Het aantal eenzame mensen in Austerlitz is fors lager dan gemiddeld in Nederland. Austerlitz is ook het dorp van Zeist met de laagste eenzaamheid onder ouderen.